J.S. Bach - Pasja wg św. Mateusza - Tekst, analiza muzyczna, muzyka

PASJA jest nieodłącznym elementem Liturgii Niedzieli Palmowej i Wielkiego Piątku, a dla muzyków bogatym źródłem artystycznego wyrazu. Rozważania Męki Chrystusa przy pomocy tak pięknych dzieł muzycznych mogą być z pewnością głębsze i owocniejsze - o ile odnajdziemy w nich nie tylko nuty, ale także treść przekazu. Moim zatem pragnieniem jest - aby ta piękna muzyka nie tylko pieściła nasze uszy i rozbudzała doznania artystyczne, ale przede wszystkim oddziaływała wewnętrznie i pogłębiała uczucia religijne - co z pewnością było celem takich kompozytorów jak Jan Sebastian Bach.

Dla tych wszystkich, którzy w swojej domowej płytotece posiadają już różne "Pasje" - w tym Pasję wg św. Mateusza J.S. Bacha, być może pomocną w słuchaniu muzyki okaże się znajomość tekstu, dlatego zamieściłem pełny tekst oryginału wraz z polskim tłumaczeniem

- jest to tym bardziej ważne, gdyż Bach przywiązywał do tekstu wyjątkowe znaczenie i jest to z pewnością literackie arcydzieło poety Picandra , piszącego pod kontrolą Bacha. (Przepraszam, jeżeli czasem tłumaczenie będzie niedokładne, gdyż chodziło raczej o znaczenie tekstu, a nie o dosłowność - dla ułatwienia śledzenia tekstu podczas śpiewu umieściłem także oryginał niemiecki).

Dla tych, którzy chcieliby jeszcze głębiej wniknąć w muzyczne tajniki tej kompozycji zamieściłem dość obszerną analizę muzyczną omawianej Pasji przedstawiając w niej najpierw historyczny rozwój samej formy pasyjnej, a następnie Pasję Bachowską - jej korzenie historyczne, genezę, libretto, formę i strukturę muzyczną. (Jeżeli napotkacie błędy proszę o uwagi)

Tym zaś, którzy jeszcze nie mają w domu tak monumentalnych dzieł, chciałbym choć po trosze umożliwić posłuchanie kilku jego fragmentów i niejako zachęcić do zapoznania się z całością dzieła.
Oto kilka wybranych fragmentów Pasji (muzyka wraz z tłumaczeniem tekstu) (fragmenty pochodzą ze znakomitego nagrania La Chapelle Royale w Paryżu wraz Collegium Vocale z Gent pod dyrekcją PHILIPPE HERREWEGHE)

Evangelista

Aber am ersten Tage der süßen Brot traten die Jünger zu Jesu und sprachen zu ihm:

Ewangelista

W pierwszy dzień Przaśników przystąpili do Jezusa uczniowie i zapytali Go:

Chorus I

Wo willst du, daß wir dir bereiten, das Osterlamm zu essen?

Chór I

Gdzie chcesz, żebyśmy Ci przygotowali Paschę do spożycia?

Evangelista

Er sprach:

Ewangelista

On odrzekł:

Jesus

Gehet ihn in die Stadt zu einem, und sprecht zu ihm: Der Meister läßt dir sagen: Meine Zeit ist hier, ich will bei dir die Ostern halten mit meinen Jüngern.

Jezus

Idźcie do miasta, do znanego nam człowieka, i powiedzcie mu: Nauczyciel mówi: Czas mój jest bliski; u ciebie chcę urządzić Paschę z moimi uczniami.

Evangelista

Und die Jünger täten, wie ihnen Jesus befohlen hatte, und bereiteten das Osterlamm. Und am Abend satzte er sich zu Tische mit den Zwölfen. Und da sie aßen, sprach er:

Ewangelista

Uczniowie uczynili tak, jak im polecił Jezus, i przygotowali Paschę. Z nastaniem wieczoru zajął miejsce u stołu razem z dwunastu. A gdy jedli, rzekł:

Jesus

Wahrlich ich sage euch: Einer unter euch wird mich verraten.

Jezus

Zaprawdę, powiadam wam: jeden z was mnie zdradzi.

Evangelista

Und sie wurden sehr betrübt, und huben an, ein jeglicher unter ihnen, und sagten zu ihm:

Ewangelista

Bardzo tym zasmuceni zaczęli pytać jeden przez drugiego:

Chorus I

Herr, bin ich's?

Chór I

Chyba nie ja, Panie?

Aria a doi Cori

So ist mein Jesus nun gefangen.
Laßt ihn! haltet! bindet nicht!
Mond und Licht
Ist vor Schmerzen untergangen,
Weil mein Jesus ist gefangen.
Laßt ihn! haltet! bindet nicht!
Sie führen ihn, er ist gebunden.

Aria a doi Cori

Tak więc mój Jezus został pojmany.
Puśćcie Go! Zostawcie! Nie wiążcie Go!
Księżyc i światło,
Zgasły z żalu,
Ponieważ mój Jezus został pojmany.
Puśćcie Go! Zostawcie! Nie wiążcie Go!
Oni prowadzili Go, On jest związany.

Chorus I & II

Sind Blitze, sind Donner in Wolken verschwunden?
Eröffne den feurigen Abgrund, o Hölle;
Zertrümmre, verderbe, verschlinge, zerschelle
Mit plötzlicher Wut
Den falschen Verräter,
das mördrische Blut!

Chór I & II

Czy błyskawice i grzmoty znikły w chmurach?

Otwórz swe ogniste czeluści, o piekło;
rozbij, zniszcz, pochłoń, roztrzaskaj
gwałtowną siłą
Fałszywego zdrajcę,
splamionego morderczą krwią.

Evangelista Aber am ersten Tage der süßen Brot traten die Jünger zu Jesu und sprachen zu ihm:	Ewangelista W pierwszy dzień Przaśników przystąpili do Jezusa uczniowie i zapytali Go:
Chorus I Wo willst du, daß wir dir bereiten, das Osterlamm zu essen?	Chór I Gdzie chcesz, żebyśmy Ci przygotowali Paschę do spożycia?
Evangelista Er sprach:	Ewangelista On odrzekł:
Jesus Gehet ihn in die Stadt zu einem, und sprecht zu ihm: Der Meister läßt dir sagen: Meine Zeit ist hier, ich will bei dir die Ostern halten mit meinen Jüngern.	Jezus Idźcie do miasta, do znanego nam człowieka, i powiedzcie mu: Nauczyciel mówi: Czas mój jest bliski; u ciebie chcę urządzić Paschę z moimi uczniami.
Evangelista Und die Jünger täten, wie ihnen Jesus befohlen hatte, und bereiteten das Osterlamm. Und am Abend satzte er sich zu Tische mit den Zwölfen. Und da sie aßen, sprach er:	Ewangelista Uczniowie uczynili tak, jak im polecił Jezus, i przygotowali Paschę. Z nastaniem wieczoru zajął miejsce u stołu razem z dwunastu. A gdy jedli, rzekł:
Jesus Wahrlich ich sage euch: Einer unter euch wird mich verraten.	Jezus Zaprawdę, powiadam wam: jeden z was mnie zdradzi.
Evangelista Und sie wurden sehr betrübt, und huben an, ein jeglicher unter ihnen, und sagten zu ihm:	Ewangelista Bardzo tym zasmuceni zaczęli pytać jeden przez drugiego:
Chorus I Herr, bin ich's?	Chór I Chyba nie ja, Panie?